Hugh Jansman voelt zich nog steeds die jonge hond in speelveld van ecologie
Het geweten van ecologisch Nederland heeft z’n natuurroots in Heino liggen
Hij is misschien nog teveel die nuchtere Sallander om de erkenning te kunnen missen als kiespijn, maar een benoeming tot ‘Natuurman van het Jaar’ zou niet misstaan. Je kunt tegenwoordig namelijk geen televisie aanzetten en de krant openslaan of Hugh Jansman verschijnt op het netvlies. Of het nu gaat over de (zelf gekozen) terugkeer van de wolf of de (geholpen) terugkeer van de otter, de oud-Heinoër wordt standaard ingevlogen om als deskundige het woord te voeren.
We spraken hem al eerder, maar de actualiteit verplicht ons om opnieuw contact te zoeken. Het is de week van de dode wolf die na een aanrijding in Kloosterhaar langs de kant van de weg is gevonden. Er is dan slechts één persoon in Nederland die in de auto stapt en het dier achter in de kofferbak meeneemt voor onderzoek: Hugh Jansman. “Het is inderdaad een hectisch weekje”, beaamt hij twee dagen na de vondst. “De media-aandacht hoort er bij en blijkbaar heeft half Nederland de behoefte om zich met de wolf te bemoeien. En half Nederland heeft mijn naam daarbij gevonden…”
Jansman zegt het nog steeds als heel bijzonder te ervaren, de derde dode wolf in Nederland. “Afgezien van die ene wolf die door een grappenmaker vanuit Oost-Europa is meegenomen en hier gedumpt, kunnen we spreken van een ontwikkeling. Beter nog: de wolf is bezig met een geweldige opmars. Dat baseer ik op basis van de jaarlijkse stijging van het aantal roedels in Duitsland. Het breidt zich uit als een olievlek en Nederland zit als het ware aan het front.”
Niet in de achtertuin
Als natuurliefhebber vindt hij het een spectaculaire ontwikkeling. “Het is een aanwinst dat we op Nederlands grondgebied weer een groot roofdier mogen begroeten. Daar staat helaas tegenover dat we nogal een drukke samenleving hebben. Een vraag is wel hoe lang we het in Nederland nog leuk blijven vinden. Als er iets gebeurt, kan de publieke opinie gereserveerder worden. Het worden een hele andere beleving als een wolf via het fietspad oversteekt naar Het Reelaer. Dan kan het een kwestie worden van ‘leuk, maar liever niet bij mij in de achtertuin…”, stelt Jansman die in Hoezo Heino natuurlijk ook wel iets kan zeggen over de doodgebeten schapen in Laag Zuthem. Is ook daar de wolf aan het werk geweest? “Doodgebeten schapen is iets van alle tijd en vaak zijn honden de daders. DNA-onderzoek op ons lab moet uitsluitsel gaan geven. We hebben een stukje vacht, maar het is de vraag of daar voldoende goed DNA uit te halen valt. In het laboratorium kunnen we miraculeus veel, maar als je goed genetisch onderzoek wilt uitvoeren, moet dat binnen 24 uur gebeuren.”
Het zijn rare dagen als zo’n melding van een dode wolf binnenkomt. “Dan moet je echt even schakelen, want vanaf het moment dat je op de plek des onheils arriveert, word je geleefd. De media waren namelijk al eerder op locatie dan ikzelf. Dan moet je eerst even afstemmen wat naar buiten kan worden gebracht. Tegenwoordig liggen de critici namelijk op de loer om overal munt uit te slaan. Later krijg ik dan af en toe van die flarden dat ik me plotseling besef in wat voor unieke en bevoorrechte situaties ik terecht kom. Dat ik met deze in het oog springende diersoorten mag werken! Dan voel ik me weer even die jonge hond in het speelveld van de ecologie. Je kunt ook zoals sommige collega’s van mij met insecten werken. Dat is toch een stuk minder sexy..”
Ingrijpen in ecosysteem
De liefde voor de natuur zat er al vroeg in. Tijdens zijn jeugd in Heino (van 4 tot 20 jaar) struinde hij graag door de bossen om vogels te spotten. Een carrière als hovenier net als zijn vader lag misschien voor de hand, maar het was zonde om zijn intellect niet verder op de proef te stellen. Na MAVO, HAVO en VWO volgde daarom de studie biomedische wetenschappen en kwam het accent te liggen op onderzoek. “Het academisch ziekenhuis trok me erg en ik sneed al in het menselijk lichaam, maar het zijn uiteindelijk de dieren geworden. Ik omschrijf mezelf altijd als ecoloog. Vind het prachtig hoe alles in de natuur met elkaar in verbinding staat.”
Tijdens zijn afstudeerstage bij het Instituut voor Natuur en Bosbeheer, nu zijn huidige werkgever onder de naam Wageningen Environmental Research (Alterra), ging hij meer de richting op van ecologie en genetica. “DNA is de sleutel van ons onderzoek. Vanaf de uitzet in 2002 komen we aan de hand van DNA uit keutels van alles te weten over de gesteldheid en het territorium van de otter.”
Als we over de otter praten, denk je in eerste instantie aan leefgebieden als de Weerribben, maar het was ook in Heino –landgoed de Gunne om precies te zijn- waar hij in 2006 een melding van een otter kreeg. “Ik heb snel mijn vader gebeld met de vraag om het dier weg te slepen voordat het tot road-pizza zou worden verreden”, aldus Jansman die nog iedere dag prijst dat hij dit werk mag doen. “Alterra doet vooral onderzoek voor de beleidsinstanties. Met als doel oplossingen aan te dragen om bepaalde populaties in stand te houden of overlast veroorzakende soorten te beheren. Dat doen we door op een nette manier in te grijpen in het ecosysteem. En daardoor hebben we in de kop van Overijssel momenteel een blakende otterpopulatie. De getroffen maatregelen zijn niet alleen gericht op de otter, maar op het hele leefgebied. Het is daardoor zelfs het grootste aaneengesloten laagveengebied in Noordwest Europa. Voor het korhoen doen we in Salland eigenlijk hetzelfde. Het fundament is het pakket maatregelen gericht op een gezond heidelandschap. Mooi als het korhoen daarvan kan profiteren.”
Pragmatisch middensegment
Dat hij daardoor vaak aan de uiterste zijde van de natuurhoek wordt geplaatst, is lastig, maar maakt hem ook strijdbaarder. “Soms kom je op een verjaardagsfeestje wel eens terecht in een discussie waarin de stellingen al zijn betrokken en waarin de andere standpunten bijzonder star worden verdedigd. Meestal besluit ik dan maar om even de verstandigste te zijn.”
Het is altijd handig om die gesprekken een andere draai te kunnen geven, zoals bijvoorbeeld de natuur rondom Heino, want daar krijgt hij met niemand discussie over. “Heino weet het zelf niet altijd, maar het is zo ongelooflijk rijk aan natuurschoon. Dat komt door een fraaie verhouding tussen natuur, agrarisch en landgoederen. Je hoeft nooit ver te lopen of je ziet wel een buizerd. Sowieso is hier sprake van een grote roofvogeldichtheid. De voedselpiramide is goed en dat trekt vele dieren aan. Niet voor niets is ook de das hier teruggekeerd.”
Misschien is Jansman wel het best te omschrijven als een spin in het web in de natuurwereld. Je hebt met zoveel verschillende partijen te maken die vaak tegenover elkaar staan en soms toch ook samen kunnen optrekken. Neem bijvoorbeeld de inspanningen die agrariërs in het Lierderbroek doen met het oog op weidevogelbeheer. Hij kan er van genieten. “Sommige natuurlobbyisten praten over de dertig procent weidevogels dat sneuvelt door agrarische werkzaamheden, terwijl wij vooral kijken naar de totale populatie. Wij zijn objectief en bekijken het op een wetenschappelijke manier. Noem het maar het pragmatische middensegment. De politiek mag uiteindelijk de keuzes maken”, benadrukt de huidige inwoner van Radio Kootwijk die de provincie Overijssel nog wel een prikkel wil geven. “Het is niet de meest enthousiaste provincie als het gaat om natuurbeleid en dan druk ik me nog zachtjes uit. Het heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat het nog een behoorlijk CDA-bolwerk is waarin van oudsher veel agrarische belangen zijn vertegenwoordigd. De scheiding tussen natuur en agrarisch gebied is te scherp en daar wringt ‘m de schoen. Overijssel moet zorgen dat natuurgebieden worden versterkt. Dat is goed voor een gezonde leefomgeving waarin het tevens recreatief prettig genieten is.”
Leider van het orkest
Natuurlijk moeten we eindigen bij het begin: de terugkeer van de wolf. Door hem resoluut één van de krenten in zijn dagelijkse pap genoemd. Waarom toch dat enthousiasme? Jansman: “Het is een soort die invloed kan hebben op de totale populatie. De wolf kan ook de vos kort houden en dat is weer goed voor de korhoenders. Zie het beest maar als de leider die het orkest bespeelt”, weet hij het weer fraai onder woorden te brengen.
Zelf komt hij geregeld in het buitenland. Met name de Scandinavische landen en Duitsland. En dat is ronduit genieten. “Daar zie je nog dat de natuur zijn gang mag gaan. Bij ons Nederlanders gaat de ontwikkeling steeds meer in de richting van een stadscultuur en we vergeten dat we onderdeel uitmaken van de natuur. Niet voor niets wordt de komst van de wolf naar ons land met argusogen bekeken door mijn Europese collega’s.”
Hugh Jansman: “De aarde heeft koorts”
Ook Hugh Jansman sluit zich aan bij de beweging die waarschuwt voor het uitputten van de natuur. “Het leefmilieu heeft koorts en de mens is de ultieme plaagsoort voor de leefbaarheid op aarde.”
We moeten dus als de wiedeweerga veel duurzamer gaan leven, want de aarde kan het niet meer aan. Van nature is Jansman optimistisch van aard, maar in zijn ogen gebeurt er nog te weinig. “Kies zoveel mogelijk voor biologische producten in de winkel en denk na of je wel moet vliegen.” Het helpt zeker ook niet als je mensen als president Trump aan de macht hebt. “Die man neemt het belang van een leefbaar klimaat en een gezonde natuur niet serieus. Net zo min als onze eigen Europarlementariër Annie Schreijer trouwens…”
